In 2015 werd er onderzoek gedaan naar ‘The cost of being a female consumer’ in New York. Hieruit bleek dat vrouwelijke producten vaak duurder waren dan mannelijke producten zonder goede reden. Producten die specifiek waren gemarket op vrouwen (denk roze, bloemetjes, voor een zachte huid en meer stereotypen) kostten gemiddeld zo’n 7% meer dan producten die bedoeld waren voor mannen (denk blauw, bliksemschichten, voor een sterke huid en meer stereotypen). Dit verschil zie je ook bij kleding, speelgoed en cosmetica. Het grootste verschil in kosten werd gevonden in de verzorgingsproducten, waar ‘vrouwelijke’ producten wel 10-30% meer kosten dan ‘mannelijke’ producten. Besef: al sinds de geboorte kost een dochter meer dan een zoon als de ouders vooral producten in lijn met heersende gendernormen kopen. Ook als je je zoon later allerlei soorten speelgoed wilt aanbieden, betaal je voor hem zo’n 7% meer voor een stuk speelgoed dat gepromoot wordt als zijnde ‘voor meisjes’. Helaas is de Pink Tax geen Amerikaans fenomeen: ook producten in Frankrijk, Duitsland, de UK, Australië en Italië blijken duurder voor de vrouwelijke helft van de bevolking.
De situatie in Nederland
Helaas, ook in Nederland moeten we er aan geloven. Op mijn favoriete Instagramaccount ‘seksismemissers’ vond ik laatst nog een typisch Pink Tax voorbeeld van Hollandse bodem. De post laat een screenshot zien van de website van de DA, waar scheergel voor vrouwen €2,39 kost terwijl dezelfde scheergel voor mannen maar €1,59 is! Ook de wegwerpmesjes voor vrouwen bleken 4 cent duurder te zijn, terwijl het enige verschil te vinden was in de kleur: blauw of roze. Vrouwenkenniscentrum Atria merkte op dat zelfs chique parfummerken op slinkse wijze meer geld vragen voor ‘vrouwen luchtjes’. Op het eerste gezicht leek de vrouwelijke versie van Intense van Dolce & Gabanna ‘maar’ tien euro duurder dan de mannelijke versie. Maar, de vrouwelijke variant bleek daarnaast ook nog eens bijna de helft minder parfum te bevatten! Zo betaal je als man €38,99 voor 100 ml, en als vrouw €49,99 voor maar 25 ml! Dat betekent dat je voor de vrouwelijke variant van het parfum eigenlijk twee keer zo veel betaalt: wel 100 euro meer per 100 ml! En dan hebben we het nog niet eens over de vraag waarom vrouwen en mannen anders zouden moeten ruiken, of hoe je volgens de chique parfummerken zou moeten ruiken als je je überhaupt niet identificeert als man of vrouw.
Zeikwijven bij de kapper
Ook in de KRO NCRV serie Zeikwijven laten Shelly Sterk en Quinty Misidjan zien dat in Nederland prijzen voor mannen en voor vrouwen flink kunnen verschillen. Denk aan een kappersafspraak: daar betalen vrouwen rustig 30% meer dan mannen vanuit het stereotype dat mannen kort haar hebben en vrouwen lang haar. Een kapper zou meer werk hebben aan vrouwenhaar dan aan mannenhaar. Ten eerste is dat twijfelachtig, aangezien je bij lang haar vaak alleen een stukje er af hoeft te halen, en je bij kort haar vaak een specifiek model moet knippen. Ik ben echter geen kapper, dus wie het weet mag het zeggen! Verder is haarlengte natuurlijk een cultureel gegeven een geen biologisch gegeven! Mijn haar is bijvoorbeeld korter dan dat van mijn vriend, en bij heel veel vrouwen gaat er zo rond de 50e verjaardag ook flink de schaar in. Toch betaalt mijn moeder bij de meeste kappers meer dan mijn vader, terwijl hun haar weinig verschilt qua lengte. Gelukkig (en helaas voor hem) vertelde mijn vriend dat hij bij zijn laatste kappersafspraak de langhaar prijs moest betalen. Ze hadden de prijzen dus verdeeld in ‘kort’ of ‘lang’ in plaats van ‘man’ of ‘vrouw’! Dit soort progressie is echter schaars, je komt nog altijd om in de voorbeelden als je googelt op Pink Tax. We weten inmiddels dus dat het bestaat, maar waarom is het er nog steeds?
De oorzaken: Sexism sells
De Pink Tax is een vorm van gender-gebaseerde prijsdiscriminatie, omdat het gaat om producten die behalve de kleur en de marketing nagenoeg tot precies hetzelfde zijn. Er is dus geen andere logische reden voor het prijsverschil. Denk bijvoorbeeld aan die roze of blauwe wegwerpscheermesjes, het is echt niet zo dat de roze kleur de productiekosten flink heeft opgevoerd! Een veelgehoorde verklaring van marketeers is dat vrouwen en mannen verschillend kopen en kiezen, en dat vrouwen bereid zijn meer te betalen voor een product. Daar spelen ze dus slim op in met hun marketing en hun prijzen, logisch toch? Toch wordt daar oorzaak en gevolg wat vertroebeld. Critici die zich veel bezig houden met gender zoals Lise Peters zien gendermarketing als het benadrukken en uitvergroten van ideeën die al bestaan over gender, waarmee de indruk wordt gewekt dat deze verschillen ‘natuurlijk’ zijn.
Gendermarketing
Gendermarketing doet vergeten dat veel verschillen tussen mannen en vrouwen sociaal geconstrueerd zijn en juist door marketing worden gecreëerd en aangeleerd. Denk maar eens aan het schoonheidsideaal van ‘de gladde vrouw’. Vrouwen zijn echt niet van nature haarloos of fan van het scheren van hun benen, oksels en schaamhaar. Dit schoonheidsideaal is zorgvuldig bedacht in de VS door een paar slimme (en seksistische) marketeers die een campagne lanceerden om vrouwelijk okselhaar te bestrijden (en natuurlijk veel geld roken in alle producten die dat mogelijk maakten). Op deze manier krijgen vrouwen naast de Pink Tax ook nog eens de sociaal-culturele (en sexistische) tax op hun bordje van de kosten om er uit te zien als het vrouwelijke schoonheidsideaal.
Het vrouwelijke schoonheidsideaal
Ja, mannen hebben zeker ook last van lichaamsidealen, denk bijvoorbeeld aan het ideaal van de gespierde man. Door o.a. sociale media moeten mannen ook steeds vaker geloven aan haarimplantaten, tandenbleek-behandelingen of ooglidcorrecties. Toch mogen mannen veel vaker hun ‘natuurlijke’ staat behouden: hoeven ze hun benen, oksels en schaamhaar niet te scheren, hoeven ze geen make-up te dragen (helaas mogen ze dat vaak zelfs niet, maar dat is weer een ander verhaal) en mogen ze oud worden zonder hun rimpels te hoeven verbergen. Vrouwen hebben zo vaker last van de sociaal-culturele kosten van het idee dat ze altijd maar ‘mooi’ moeten zijn. Wat dat op dat moment betekent verschilt natuurlijk per cultuur en moment. En die schoonheidsidealen voel je als vrouw in je portemonnee.
Wat zegt de wet over de Pink Tax?
Lina Senden, hoogleraar Rechtsgeleerdheid en Economie aan de Universiteit van Utrecht, zegt in een artikel op nu.nl dat de Pink Tax in principe een wetsovertreding is. Europese wetgeving verbiedt directe en indirecte discriminatie tussen geslachten bij de toegang tot en het aanbod van goederen en diensten. De Pink Tax kan namelijk alleen verklaard worden doordat er een onderscheid wordt gemaakt tussen mannen en vrouwen, waarmee het een vorm van discriminatie is. Je kunt als consument actie ondernemen door een klacht in te dienen bij het College van de Rechten van de Mens. Het College legt op hun website goed uit hoe dat in zijn werk gaat. Toch wordt hier weinig beroep op gedaan. Hoewel het ‘in principe’ niet mag, wordt er dus niet actief op gecontroleerd en blijft gender-gebaseerde prijsdiscriminatie aan de orde van de dag. Het lijkt wel alsof het men ook niet genoeg uitmaakt. Zouden we meer actie ondernemen als er een Blue Tax zou zijn voor mannen en ‘mannelijke’ producten? En dan hebben we het nog niet eens gehad over hoeveel indirecte prijsdiscriminatie er nog te vinden is.
Indirecte discriminatie
Ik betaal bijvoorbeeld voor mijn anticonceptie, terwijl mijn vriend er ook baat bij heeft dat we voorlopig geen kind krijgen. Nou is hij zo aardig om mee te betalen, maar dit is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Sociaal-maatschappelijk gezien wordt het doorgaans niet van mannen verwacht dat ze hier hun verantwoordelijkheid in nemen. Een mannenpil is nog ver te zoeken. Het zou veel bijwerkingen hebben (hebben vrouwen dat ook…), mannen zouden toch niet bereid zijn het te nemen, en er is nog steeds weinig animo in de medische wereld om het überhaupt goed te onderzoeken. Feministische filosoof Nancy Tuana, die onderzocht hoe de medische wereld bewust en onbewust discrimineert, schaarde dit onder het kopje: ‘knowing that we don’t know, and not caring to know’. We weten dat we weinig weten over anticonceptie voor mannen, maar het boeit blijkbaar te weinig om daar iets aan te doen. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de hoge maandelijkse kosten van menstruatieproducten, terwijl vrouwen nog steeds gemiddeld minder verdienen dan mannelijke collega’s in dezelfde functie. Oh well, ik kan blijven klagen, maar ik kan ook actie ondernemen!
Zo kan jij iets doen!
De eerste en meest simpele oplossing is het vermijden van gegenderde producten. Want denk er eens over na, wat is nou een ‘vrouwelijk’ product? Of een ‘mannelijk’ product? Zelf vind ik ‘roze voor vrouwen’ en ‘blauw voor mannen’ ook hopeloos ouderwets en op lucht gebaseerd, dus heb ik weinig moeite met het laten liggen van zulke producten. Naast dat ze onwijs stereotyperen en doen denken dat meisjes altijd lief, bloemig en zacht moeten zijn, en jongens stoer, sterk en hard, zijn er ook mensen die zich helemaal niet kunnen vinden in het label ‘man’ of ‘vrouw’. Daarnaast is de Pink Tax ook gewoon keiharde prijsdiscriminatie. Kies dus liever voor genderneutrale producten, of kijk gewoon naar de laagste prijs. Zoals Lise Peters in de blog van Atria zegt: ‘laat die overdreven gegenderde producten gewoon lekker links liggen! Die commerciële bedrijven moet je aanpakken waar het pijn doet: met je portemonnee’.
De kosten van ‘vrouw zijn’ en het vrouwelijk schoonheidsideaal
Het idee dat je als vrouw veel geld aan je uiterlijk moet besteden hebben we vaak geïnternaliseerd, waardoor we het helaas vaak zelf met elkaar in stand houden. Voor de vrouwen die dit lezen: probeer dat eens te herkennen bij jezelf, wanneer doe je dit en hoe kan je dit vermijden? Trek bijvoorbeeld geen gekke gezichten als een vriendin van je haar okselhaar, beenhaar of schaamhaar laat staan. Of zet zelf de trend! En probeer eens de goedkope genderneutrale shampoo, wie weet doet het wonderen voor je portemonnee en je zelfvertrouwen en zit je haar precies hetzelfde.
Een stapje verder gaan
Als je net als ik een fanatiekeling bent en graag een stapje verder gaat, kan je altijd een foto maken van een gevalletje Pink Tax en deze namen en shamen. Deel het in je netwerk of stuur het op naar instagram-accounts als @seksisme.missers, zo brengen we het samen onder de aandacht en wordt hopelijk duidelijk dat dit echt niet meer kan. Vooral een vrouwelijke student die waarschijnlijk toch al moet letten op de kleintjes, zich zorgen maakt over de toekomst met een kapotte huizenmarkt en niet in iedere sector evenveel kans op een baan heeft, kan de Pink Tax er echt niet bij hebben.
Wat kan je doen als man?
En voor de mannen die dit lezen, vergeet niet, we zijn niet gelijk als we niet allemaal gelijk zijn. Geloof je me niet, lees dan het boek ‘Waarom feminisme goed is voor mannen’ of kijk deze geweldige Ted Talk ‘Why gender equality is good for everyone’. Foto’s delen, de pink tax shamen en aanklachten indienen bij het college kan je zeker ook doen als man en wordt erg gewaardeerd. Check of je zelf wel eens genderstereotypen bevestigt bij vrouwen (en mannen) en kijk wat je kan doen om directe en indirecte discriminatie tegen te gaan. Juist jullie kunnen een belangrijke rol spelen in het aanjagen van verandering, omdat jullie stem helaas vaak beter wordt gehoord in het publieke debat zonder af te worden geschilderd als zeikman (dat dat woord niet bestaat – en zeikwijf wel – zegt al genoeg). Als zevenvinker Sander Schimmelpennick een documentaire maakt over ongelijkheid, dan is het pas nieuws…
Nogmaals, we zijn niet gelijk als we niet allemaal gelijk zijn. Laten we dit samen doen! Op naar een toekomst zonder pink tax en gegenderde producten, daar zit zeker geen luchtje aan 😉
