‘’By a continuing process of inflation, governments can confiscate, secretly and unobserved, an important part of the wealth of their citizens.’’
– John Maynard Keynes.
Wat is inflatie?
Inflatie wordt door de Europese Centrale Bank (ECB) gedefinieerd als ‘’De situatie waarin er een brede stijging van de prijzen van goederen en diensten is’’. Een brede stijging van prijzen van producten wilt ook wel zeggen dat je te maken hebt met een stijging van het algemeen prijspeil, dus van de prijs van meerdere soorten goederen en diensten. Dit betekent dan ook dat een prijsstijging van een individueel product géén inflatie is! Door inflatie daalt je koopkracht en kan je minder kopen met dezelfde hoeveelheid geld dan een tijd geleden. Inflatie zorgt er dus voor dat je geld minder waard wordt en je te maken krijgt met geldontwaarding.
Wat voor soorten inflatie zijn er?
Er zijn twee hoofdvormen van inflatie: kosteninflatie en bestedingsinflatie. De eerste heeft als onderliggend principe dat bedrijven hun winst niet willen laten verminderen als hun kosten stijgen. Als gevolg zullen ze de prijzen van hun producten laten meestijgen. De tweede vorm van inflatie komt voor in een situatie van overbesteding. Dit gebeurt wanneer bedrijven op maximale capaciteit van productie zitten, maar ze moeite hebben om aan de grote vraag van klanten te voldoen. Tegelijkertijd streven bedrijven naar het maximaliseren van hun winst, dus zullen ze hun prijzen verhogen. In beide gevallen resulteert dit in een daling van je koopkracht als consument, omdat je minder kunt kopen. Er bestaat ook winstinflatie en geïmporteerde inflatie.
Wat is kosteninflatie?
Kosteninflatie wordt veroorzaakt door stijgende kosten van producten en goederen, die door bedrijven worden doorberekend naar de klant, wat tot prijsstijgingen leidt. Hierbij kan je denken aan bijvoorbeeld een hogere kerosineprijs, waardoor vliegmaatschappijen de prijzen van hun tickets verhogen. Een andere reden voor kosteninflatie kan te maken hebben met loonkosten, wat gebeurt als loonkosten per eenheid product stijgen. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer het wettelijk minimumloon verhoogd wordt. Een kapper kan bijvoorbeeld niet opeens sneller knippen als hij of zij meer betaald krijgt. Als de eigenaar van de kapperszaak deze kosten niet zelf wil dragen, worden deze doorberekend aan de klant en wordt het laten knippen van je haar duurder. Een andere vorm van kosteninflatie is geïmporteerde inflatie. Dat wordt veroorzaakt door prijsstijgingen van producten die wij importeren uit het buitenland. We importeren daarmee dus niet alleen het product zelf, maar ook de gestegen prijzen.
Wat is bestedingsinflatie?
Wanneer er sprake is van bestedingsinflatie of vraaginflatie, heb je eigenlijk een klassiek voorbeeld van marktwerking te pakken: de vraag naar producten door consumenten is namelijk hoger dan het aanbod van producten die bedrijven op korte termijn kunnen leveren. In zo’n geval zullen bedrijven hun prijzen verhogen, omdat ze weten dat er toch veel vraag is. Aangezien bedrijven er naar streven om hun winst te verhogen, is de kans groot dat ze als gevolg hun prijzen zullen verhogen.
Voorbeeld
Als voorbeeld: een telefoonbedrijf kan maar 30.000 telefoons per maand produceren, maar de vraag zit hier ver boven. Als het bedrijf in die situatie meer geld gaat vragen voor hun telefoons zullen er wat geïnteresseerden afvallen, maar veel mensen willen er nog steeds een. Eindstand is dat het bedrijf meer geld krijgt per telefoon, nog steeds evenveel telefoons kan verkopen elke maand en nog steeds even hoge kosten heeft, wat resulteert in een hogere winst.
Wat is winstinflatie?
Als bedrijven hun prijzen verhogen om meer winst te maken, kan winstinflatie ontstaan. De kans daarop is het grootst als er in een land veel monopolisten zijn die hun prijs verhogen. Die prijsstijgingen kunnen leiden tot een algemene prijsstijging en dus tot inflatie.
Wat is geïmporteerde inflatie?
Sommige producten importeren we vanuit het buitenland. Als er daar sprake is van inflatie, zal het duurder worden om producten te importeren, waardoor de prijzen in Nederland ook zullen stijgen.
Hoe wordt inflatie berekend?
De mate van inflatie wordt weergegeven met een consumentenprijsindex in de vorm van een cijfer of percentage. Hoeveel inflatie er is wordt bepaald door welke prijs er gevraagd wordt voor verschillende soorten goederen en diensten, ook wel producten genoemd, die door het gemiddelde huishoudens worden gebruikt. Voor het berekenen van hoeveel inflatie er is worden er allerlei verschillende soorten goederen en diensten, zoals voeding, kleding, de kapper en huurwoningen, in een lijst gezet met bijbehorende wegingsfactoren en hun prijsindex. Daarmee berekent het CBS de consumentenprijsindex (CPI). In Europa wordt de inflatie gemeten door de Harmonised Index of Consumer Prices (HICP). Deze indexen worden centraal bijgehouden en laten zien hoeveel inflatie er officieel is en met hoeveel inflatie gemiddelde huishoudens te maken krijgen in hun dagelijkse uitgaven.
Waarom is er 2% inflatie?
Stijgende prijzen van producten worden indirect veroorzaakt door het monetaire beleid van de ECB en andere centrale banken. Hun beleid is namelijk afgestemd op het verkrijgen van een “ideale” inflatie van 2% per jaar. De gevolgen daarvan zijn onder andere dat er sprake is van geldontwaarding, waardoor er een daling is van je koopkracht: je kunt met dezelfde hoeveelheid geld steeds minder kopen. Dat zijn echter niet de redenen waarom de ECB 2% inflatie nastreeft! Een beetje inflatie is namelijk ook goed voor de economie, omdat het mensen en bedrijven stimuleert om hun geld uit te geven en te investeren, in plaats van het oppotten op bijvoorbeeld een spaarrekening.
Wat is deflatie?
Een daling van het algemeen prijspeil wordt deflatie genoemd. Dit is eigenlijk precies het tegenovergestelde van inflatie. In plaats van dat geld minder waard wordt, stijgt bij deflatie juist de waarde van geld en de koopkracht van geld. De gevolgen hiervan zijn onder andere dat prijzen op termijn zullen dalen en dat mensen hun uitgaven uitstellen. Immers, als ze die tv over een jaar kopen, is die door deflatie misschien wel een aantal procent goedkoper! Het uitstellen van uitgaven is zeer slecht voor de economie, en dus doen centrale banken er alles aan om deflatie te voorkomen.
Hoe kan monetair beleid inflatie en deflatie beïnvloeden?
Een van de dingen die centrale banken kunnen doen om de mate van inflatie en deflatie te beïnvloeden, is door hun rentepercentage aan te passen. Wanneer de rente van de ECB bijvoorbeeld wordt verlaagd, kan dat ertoe leiden dat gewone banken hun rente ook naar beneden toe bijstellen. Daardoor wordt het voor consumenten en bedrijven minder interessant om geld te sparen en juist interessanter om dat geld uit te geven of te investeren. Ook kunnen centrale banken geld bij printen als het inflatiecijfer te hard daalt. Het doel van dit monetaire beleid van de ECB is dat het inflatiecijfer rond de 2% is, wat de economie in de Eurozone ten goede zou komen, al zijn er steeds meer mensen die daar aan twijfelen.
De invloed van inflatie op schulden
In periodes van hoge inflatie en lage rente kan geld lenen erg interessant zijn. De hogere inflatie snoept namelijk elk jaar wat van de waarde van je lening af, waardoor je de reële waarde van je schuld steeds minder wordt. Maar let op, het absolute bedrag wat je terug moet betalen zal wel hetzelfde blijven! Ik geef je een voorbeeld. Stel je leent €1.000 van een vriend en spreekt af dat je hier 1% rente over zal betalen en het bedrag na 5 jaar in één keer terugbetaalt. Als er in diezelfde periode een inflatie is van 3%, is de waarde van die €1.000 na 5 jaar gedaald tot ~€863. De 1% rente per jaar die je zal moeten betalen weegt niet op tegen de 3% inflatie, waardoor geld lenen erg interessant kan zijn – al blijft een schuld natuurlijk een schuld die terugbetaald zal moeten worden, ook in periodes van hoge inflatie en lage rentestanden 😉
Lees ook: Waarom geld lenen meestal niet zo’n goed idee is (maar niet altijd!)
De invloed van inflatie op je beleggingen
Doordat de prijzen stijgen, wordt je geld minder waard en stijgt het gemiddelde prijspeil. Dat heeft niet alleen invloed op jouw dagelijkse uitgaven, maar ook op je beleggingen! Zolang je prijsstijgingen namelijk niet meeneemt in de berekening om jouw rendement te bepalen, zal het lijken alsof je rendement hoger is dan het daadwerkelijk is. Stel je hebt bijvoorbeeld een rendement van 2% per jaar, maar de inflatie is ook 2% per jaar, dan is je reële rendement eigenlijk 0%. Ondanks dat je meer euro’s of dollars op je beleggingsrekening hebt dan een jaar eerder, is de waarde die elke euro of dollar vertegenwoordigd niet gestegen, maar juist gedaald met 2%. Dat betekent trouwens niet dat beleggen niet zo interessant is! Zelfs met een bruto rendement van 2% doe je het beter dan wanneer je hetzelfde geld op je spaarrekening met 0% rente had laten staan.
Beleggen in een land met (hyper)inflatie
Beleggen in een land met veel inflatie is a whole different story. Kijk bijvoorbeeld naar Venezuela, waar door aanhoudende socio-economische en politieke problemen de situatie van hyperinflatie al jaren lang aanhoudt. In 2018 was de inflatie al bijna 1.000.000% en voor het jaar 2021 wordt het inflatie percentage geschat op 10.000.000%. Mocht je investeren in een bedrijf dat op de Venezolaanse beurs is genoteerd in bolivars, dan zal je dus een rendement moeten behalen van meer dan 10.000.000% om quitte te spelen ten opzichte van de inflatie. Een rendement van 9.000.000% lijkt natuurlijk geweldig, maar door de geldende inflatie en de wisselkoers tussen de geldende valuta en jouw valuta, kan die winst alsnog een illusie zijn!
Wat betekent inflatie voor jou?
De mate waarin jij als individu last kan hebben van inflatie hangt af van je bestedingen. Tegenwoordig wordt het CPI zelfs voor verschillende groepen berekend, omdat niet iedereen dezelfde goederen koopt en diensten afneemt. Een woningeigenaar heeft bijvoorbeeld veel meer last van een prijsstijging voor het onderhoud van je huis, dan een huurder. En een student zonder eigen auto heeft weer veel minder last van een stijging van de benzineprijzen dan iemand die elke dag naar het werk moet rijden. Doordat prijzen niet in elke categorie even hard stijgen of dalen, kan het zo zijn dat de mate van inflatie waar jij mee te maken krijgt veel hoger is dan die waar je moeder mee te maken krijgt.
Leefstijl inflatie
Naast kosten- en bestedingsinflatie is er nog een vorm van inflatie waar je wellicht wel eens wat over hoort: leefstijl inflatie, ook wel lifestyle inflation genoemd. Dit is geen “echte” vorm van inflatie in de zin van dat de economie en de ECB er weinig mee te maken hebben, maar het kan wel degelijk een groot effect hebben op jouw portemonnee. Leefstijl inflatie betekent dat naarmate je inkomen stijgt, je uitgaven ook ongemerkt toenemen, simpelweg omdat je meer te besteden hebt.
What to remember
Dus wat is nu belangrijk om te onthouden van dit verhaal over inflatie? De ECB streeft momenteel naar een inflatiepercentage van ongeveer 2% per jaar. Dit proberen ze te beïnvloeden door hun monetaire beleid. Dat betekent ook dat jouw geld elk jaar 2% minder waard wordt als je het in een oude sok stopt, of op een bankrekening met 0% rente laat staan. Daarnaast zorg inflatie er voor dat de reële waarde van schulden minder wordt, en zorgt het voor een toename van het algemeen prijspeil, waardoor goederen en diensten duurder worden. Inflatie is in principe goed voor de economie, maar je moet er dus wel rekening mee houden!
