Als je het nieuws volgt hoor je waarschijnlijk vaak voorbij komen hoe een bepaalde index ervoor staat. Heb jij je ook ooit afgevraagd wat dat nou eigenlijk is en wat het betekent als de ‘AEX op 600 punten staat’? In deze blog neem ik je mee in wat een aandelenindex (meervoud: indices of indexen) nou precies is.
Wat is een index?
Een index is een lijst van bedrijven die wordt samengesteld op basis van allerlei criteria. Zo beslaat de Duitse DAX (Deutscher Aktienindex) de 30 grootste bedrijven naar marktkapitalisatie en handelsvolume die op de Duitse beurs genoteerd zijn, waarvan hun hoofdactiviteit in Duitsland ligt of waarvan Frankfurt de voornaamste handelsplaats voor aandelen is. Aangezien bedrijven aan bepaalde criteria moeten voldoen om op de lijst te komen, kan de lijst veranderen. Aandelen die niet meer aan de criteria voldoen worden uit de index gehaald en aandelen die wel aan de voorwaarden voldoen worden toegevoegd. Meestal gebeurt dat eens per kwartaal of per jaar.
Het nut van een index
Een index is handig om verschillende redenen. Ten eerste kan je een index gebruiken om prestaties van de beurs op verschillende momenten met elkaar te vergelijken. Je kan bijvoorbeeld de koers van de index op 1 januari vergelijken met de koers op 1 januari van het jaar daarvoor. Beleggers gebruiken een index op die manier om te zien hoe (een gedeelte van) de markt ervoor staat, zo hoeven ze niet de beurskoers van allerlei losse bedrijven met elkaar te vergelijken. Ten tweede kan je het resultaat van de index vergelijken met het resultaat dat je met je eigen keuzes behaalt. Ten slotte maakt een index het voor beleggers makkelijk om laagdrempelig gespreid te beleggen door indexbeleggen mogelijk te maken.
‘De index staat op … punten’
Aan een index wordt een cijfer gehangen op basis van de koers van de bedrijven die er in zitten. Soms wordt het uitgekeerde dividend ook meegenomen, zoals in het geval van de DAX, en soms ook niet, zoals bij de AEX. Dat cijfer, de koers van de index, is een gewogen gemiddelde en geeft aan hoe het gaat met de beurskoers van alle bedrijven in de index. Niet ieder bedrijf telt even zwaar mee in de weging om het indexcijfer te bepalen. Meestal wordt de weging bepaald aan de hand van de marktkapitalisatie (ook wel market cap of beurswaarde) van het bedrijf. Dat is de totale waarde van de uitstaande aandelen.
Andere manieren om het indexcijfer te berekenen
Een equal weight index kan ook voorkomen. In dat geval telt de koers van elk bedrijf in de lijst even zwaar mee voor het berekenen van het indexcijfer. Als er 20 aandelen in een index zitten vertegenwoordigt ieder aandeel in principe 5% van de index. Ten slotte kennen we een prijsgewogen index. Ieder aandeel wordt daarin gewogen aan de hand van de prijs. Dat betekent dat een aandeel met een hogere koers meer invloed heeft op het indexcijfer.
Wat voor soorten indices zijn er?
Er bestaan veel verschillende soorten indices. Zo zijn er bijvoorbeeld indices die bedrijven opnemen met de hoogste dividenduitkeringen. Geld is echter zeker niet het enige thema waar een index op gebaseerd kan zijn. Denk aan indices die alleen aandelen bevatten uit een sector, zoals technologie of gezondheidszorg. Ook zijn er indices die alleen aandelen opnemen uit een bepaalde regio of land. Ten slotte zijn er indexen die samengesteld zijn op basis van maatschappelijke thema’s. Zo is er een index gevormd op basis van de mate van genderdiversiteit en bestaat er een Minority Empowerment index. Ook bestaan er indices gericht op duurzaamheid. Deze voorbeelden zijn slechts een kleine greep uit de mogelijkheden die er zijn.
Voorbeeld: de AEX index
In de Nederlandse AEX index (Amsterdam Exchange index) zitten de 25 grootste en meest verhandelde aandelen die op de Nederlandse beurs genoteerd zijn. Voor de weging in de index wordt gebruik gemaakt van marktkapitalisatie van de vrij verhandelbare aandelen. De aandelen in vaste handen, bijvoorbeeld de aandelen van de oprichter van een bedrijf, tellen niet mee omdat deze vaak alleen op een vooraf bepaald moment verhandelbaar zijn. Het gewicht van een individueel aandeel is gemaximeerd op 15% zodat één aandeel niet zwaarder weegt dan 15%. Sinds de oprichting in 1983 is de samenstelling regelmatig veranderd.
Voorbeeld: S&P 500 index
Een ander voorbeeld is de belangrijkste index van de Verenigde Staten, de S&P 500. Hierin staan de 500 grootste Amerikaanse bedrijven. De index is ontstaan doordat het bedrijf Standard & Poors in 1923 is begonnen met het bijhouden van een index van destijds 233 bedrijven. Sinds 1957 zijn dat er 500 geworden. Ook deze index wordt gewogen aan de hand van de marktkapitalisatie van vrij verhandelbare aandelen.
Voorbeeld: Dow Jones Industrial Average
In mei 1896 werd de Dow Jones Industrial Average (DJIA) voor het eerst gepubliceerd. Het is daarmee de oudste index van de Verenigde Staten. Zoals de naam al doet vermoeden bestond deze index oorspronkelijk uit 30 industriële bedrijven die genoteerd stonden aan de New York Stock Exchange (NYSE). Inmiddels gaat het om bedrijven uit meerdere sectoren. De Dow Jones Industrial Average is een prijsgewogen index.
Andere criteria dan marktwaarde
Dat een bedrijf relatief veel dividend uitkeert of een enorme marktwaarde heeft is niet altijd voldoende. Naast de eigenschappen die de index definiëren zoals duurzaamheid of dividenduitkeringen gelden er vaak ook andere criteria. Zo is Tesla pas in december 2020 opgenomen in de S&P 500. Dit kwam niet door een gebrek aan beurswaarde, maar omdat Tesla simpelweg nog geen winst maakte. Om als bedrijf opgenomen te kunnen worden in de S&P 500 is vereist dat je het laatste kwartaal winst hebt gemaakt en dat je over de laatste vier jaar bezien een positief totaalresultaat hebt gerealiseerd.
Waarom wil een bedrijf opgenomen worden in een index?
Indexen brengen voordelen met zich voor de bedrijven die er in staan. Over het algemeen zijn koersstijgingen zichtbaar bij aandelen van bedrijven die in belangrijke indexen worden opgenomen en neemt het handelsvolume toe. Dit is deels te verklaren doordat veel mensen indexbeleggen. Wanneer een bedrijf wordt toegevoegd aan de index die zij volgen, wordt dat bedrijf ook automatisch aan hun portefeuille toegevoegd door de uitgever van het indexfonds of de ETF die zij bezitten. Door de toegenomen vraag naar het aandeel wordt het in de toekomst ook makkelijker voor het bedrijf om kapitaal aan te trekken, bijvoorbeeld door een aandelenemissie (het uitgeven van nieuwe aandelen) te doen tegen een hogere koers.
Wie maken indices?
Wie bepaalt dan hoe zo’n index eruit ziet? Indexen kunnen worden samengesteld door financiële bedrijven en door beursexploitanten. We noemen dit ook wel indexproviders of indexbouwers. Voorbeelden zijn Euronext (die de AEX samenstelt), S&P Dow Jones Indices (van o.a. de Dow Jones en S&P 500) en MSCI (van o.a. de MSCI World index). Indexbouwers verdienen hier geld mee door licenties voor het gebruik van hun index uit te geven. Bedrijven kunnen die dan gebruiken om financiële producten uit te brengen met daarin de merknaam van de indexbouwer verwerkt, zoals de S&P 500 ETF van Vanguard, en om onderzoek of analyses te doen.
Hoe worden indices samengesteld?
Een index wordt niet zomaar willekeurig gebouwd. Om een index rendabel te laten zijn is er een duidelijk doel nodig. Daarvoor is van belang dat eerst afgebakend wordt wat de index gaat meten. Die index kan bijvoorbeeld de prijs van goud volgen, of aandelen die een hoog dividend uitkeren. Als de specifieke markt die gevolgd gaat worden is afgebakend moet men gaan kijken of de index ‘berekenbaar’ is. Dat wil zeggen dat er sprake moet zijn van toegankelijke prijzen voor hetgeen in de index wordt opgenomen. Als prijzen geheel onbekend of moeilijk bereikbaar zijn kan er namelijk geen betrouwbare actuele waarde van de index tot stand komen. Ook is het van belang dat de nieuwe index interessant is voor potentiële gebruikers. Wanneer niemand wat aan de nieuwe index heeft zullen licenties voor het gebruik ervan ook geen geld opleveren voor de indexbouwer.
Wat is het verschil tussen een index en een beurs?
Op de beurs worden effecten verhandeld en ontmoeten kopers en verkopers elkaar. Een index is daarentegen meer een soort maatstaf die gebruikt kan worden om te zien hoe het gaat op een bepaalde (deel)markt. Je kan als particulier overigens niet zelf op de beurs handelen, maar enkel met behulp van een tussenpersoon zoals een bank of broker. Er zijn ook voorbeelden waarbij een bedrijf zowel indexen uitgeeft als een beurs beheert, zoals in het geval van Euronext. Zij beheren zowel de Nederlandse beurs op Beursplein 5, als dat ze indexen uitgeven.
Conclusie
Indexen zijn dus lijstjes van verschillende aandelen. De lijst is samengesteld aan de hand van verschillende criteria die per index verschillen. Je kan een index gebruiken om te zien hoe een bepaalde markt het doet, de index is dan een soort graadmeter. Ook kan je het rendement dat een index heeft behaald vergelijken met het rendement van je eigen beleggingsportefeuille. Daarnaast vormen indexen de basis voor indexbeleggen. Er zijn enorm veel indexen die enorm veel verschillende markten volgen.
